بررسی تابوهای زبانی در مثنوی معنوی

پایان¬نامۀ حاضر بر مبنای زبان¬شناسی فرهنگی، در چارچوب تابوهای زبانی به بررسی اشعار مثنوی برای دستیابی به صورت¬ها و جلوه¬های گوناگون تابو در مثنوی معنوی می¬پردازد. داده¬ها از شش دفتر مثنوی و به شیوۀ یادداشت¬برداری و طبقه¬بندی در دسته¬بندی شریفی و دارچینیان، گردآوری شده که ضمن معرفی تابو زبانی و انواع آن، به بررسی انواع تابو در مثنوی معنوی، بسامد هر نوع تابو، و نیز دلیل استفادۀ مولوی از تابوها در اشعارش مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه آماری نمونه متشکل از 26000 بیت مثنوی می¬باشد که 1324 بیت آن تابو محسوب شده است. یافته¬های این پژوهش مؤید آن است که در دفتر پنجم بیش از 339 تابو به کار برده شده است و هم¬چنین عنوان نام حیوانات در قالب فحش و ناسزا حدود 24% تابوها را در مثنوی معنوی داراست. به¬طورکلی استفاده از تابو به قول زبان¬شناسان، تعیین بد و خوب در زنجیرۀ گفتار اهل زبان، یک برخورد تجویزی است و به هر حال انگیزۀ مولوی را از این بابت باید تا حدی بر الزام وی به رعایت حال مستمع و توجه وی به مقتضای احوال آن زمان هم دانست. البته مولوی توقع دارد که خواننده در ظاهر تابو توجه نکند و به باطن آن توجه کند و معنی آن را بگیرد زیرا آن را تعلیم و ارشاد می¬داند. هم¬چنین نتیجه گیری شد که حسن و قبح الفاظ تابو مسأله ای عرفی است و تابع شرائط زمان و مکان است. در عصر تألیف مثنوی این الفاظ در عرف قبیح نبوده است و به همین علت الفاظ تابو را در آثار دیگر ادبای آن عصر نیز می بینید.